Ở Việt Nam, truyền thống được kế thừa từ thế hệ này đến thế hệ khác qua những những câu dân ca, điệu múa truyền thống. Nhưng, đối với người Việt tại Mỹ, truyền thống được tiếp nối qua những chuyện kể.

Dự án sử truyền miệng có tên “Trải nghiệm của người Mỹ gốc Việt” lần đầu tiên được tổ chức ở trường Đại học California, do Giáo sư Thuy Vo Dang đứng đầu. Đây là dự án kể chuyện về cuộc sống những người Việt di cư, rất nhiều người trong số đó tới Mỹ từ sau chiến tranh Việt Nam, để nhớ về cội nguồn quê hương.

Giáo sư Thuy Vo Dang giảng bài trong căn phòng ấm cúng đến nỗi sinh viên chỉ... gà gật ngủ, không mấy quan tâm đến bài giảng. Số khác, thậm chí, không làm bài tập về nhà.

Bà Dang thảo luận về câu chuyện ngắn đã giao cho các sinh viên về người tị nạn trẻ Việt Nam ở Mỹ và những nỗ lực để thích nghi với cuộc sống mới. Dang đưa ra những câu hỏi nhưng sinh viên chỉ im lặng. Có lẽ, câu chuyện này xa lạ với họ, bởi tất cả các em đều sinh ở Mỹ.

Bà Dang nghĩ ra cách để đánh thức lớp học của mình. Bà bảo với sinh viên, trong đó có rất nhiều em gốc Việt, về nhà hỏi người thân những câu chuyện của họ.

Vince Vu, sinh viên năm hai, sinh ra ở Mỹ (bố mẹ cậu đến đây năm 1975). Vu cho biết, luôn muốn hỏi chuyện bố và lớp học này là động lực giúp cậu thực hiện điều đó.

"Ban đầu có vẻ dễ, vì bố mẹ già rồi và em nghĩ họ cũng muốn kể những câu chuyện của mình. Khó khăn nhất là khi bảo họ cố gắng nhớ những chi tiết cụ thể", Vu nói.

Vu cố gắng hết sức để hỏi cha mình từng chi tiết, nhưng cậu không phải người duy nhất muốn thế hệ đi trước mở lòng, ngay cả khi họ sống ở Mỹ vài thập niên.

Ngay giáo sư Dang cũng nhận thấy, rất khó để bảo cha cô trò chuyện thẳng thắn về cuộc đời ông, đặc biệt là thời chiến tranh Việt Nam.

Những câu chuyện

Bà Dang nói, thế hệ những người Mỹ gốc Việt trẻ tuổi muốn nghe và khi những mặc cảm được dần gỡ bỏ, những người Việt thế hệ cũ lại mong muốn được chia sẻ với con mình.

Đầu năm, chàng sinh viên Andrew Lam trò chuyện với ông Christopher Phan, 40 tuổi, một ủy viên hội đồng thành phố địa phương và là cựu sĩ quan Hải quân. Ông Phan kể, đến Mỹ khi chỉ "mới 9 hay 10 tuổi".

Ông nhớ như in những khoảnh khắc đầu tiên trên đất Mỹ. Ký ức về một mùa đông băng giá. "Chúng tôi đón trận bão tuyết đầu tiên trong đời. Chú chưa bao giờ nhìn thấy tuyết trước đó. Quả thực tuyệt vời", ông nói.

Vừa nghe kể chuyện, Lam vừa ghi chép lại. "Ông ấy cười trong suốt cuộc trò chuyện. Và, hơn cả cuộc phỏng vấn, đó dường như là buổi trò chuyện giữa những người bạn", Lam viết.

Khi Lam hỏi Phan ông nhớ điều gì ở Việt Nam, ông nói đó là trái sầu riêng.

"Chú không biết cháu có biết trái này không, Andrew, nhưng có người thấy nó rất thơm, có người lại ghét. Chú lại rất mê sầu riêng và nếu được thì có thể ăn tới 5, 6 trái".

Trong câu chuyện “lịch sử truyền miệng” của mình, ông Phan cũng nhớ lại những ngày đi bắt dế khi còn bé ở quê nhà và thời gian ông làm luật sư hải quân ở Fallujah, Iraq. Ông cũng kể về chiến tranh Việt Nam và quá trình ông sang Mỹ.

Kho chuyện đang lớn dần lên. Trong đó có câu chuyện của cụ bà 90 tuổi Nguyen Thi Hanh Nhon; bà Ha Bich Van, đầu bếp nổi tiếng của nhà hàng Pháp- Việt ở California; bà Thanh Ngoc Nguyen, người rời Việt Nam từ năm 1982, qua các trại tị nạn ở Malaysia và Phillippines trước khi sang Mỹ.

Theo Tiền Phong